Rouwen is als varen in een roeibootje
In een vorig blogbericht (De zin en onzin van oude rouwmodellen) beschreef ik al waarom ik niet meer volledig achter rouwmodellen zoals de Fasetheorie van Elisabeth Kübler-Ross en het Takenmodel van William Worden sta. Ik spreek zoveel rouwenden en 1 ding is zeker: het universele rouwproces bestaat niet. Iedereen rouwt op zijn of haar unieke manier en dit proces volgt geen fasemodel of takenmodel. Deze modellen laten ons geloven dat als je je rouw goed verwerkt, dat je dan je verlies kunt accepteren, en dat alles dan klaar is. Als je alle fasen doorlopen hebt, of als je alle taken afgewerkt hebt, kun je je geliefde loslaten en kun je weer verder.
Het duale procesmodel van Stroebe & Schut
Nieuwere rouwmodellen zoals het duale procesmodel van Stroebe & Schut werpen echter een heel ander licht op een rouwproces. Deze theorie stelt dat je gezond rouwt als je kunt heen en weer bewegen tussen verlies en herstel. Volgens hun model is je aandacht het ene moment gericht op je verlies, terwijl op een ander moment je aandacht gaat naar verder gaan met je leven, de draad weer oppakken.
Verlies
De verliesgerichte kant staat voor bezig zijn met je verlies. Je verlieservaring en je relatie met je geliefde staan centraal
• Praten tegen je geliefde
• Terugdenken aan het afscheid
• Herinneringen ophalen
• Praten over je geliefde en hem of haar missen
• Kleding en persoonlijke spullen van je dierbare vastnemen of opruimen
• Je verdriet en alle andere emoties toelaten
• Naar troostende muziek luisteren
• Een herinneringsberichtje op social media plaatsen
• Foto’s ophangen
• Een kaarsje branden
• Het graf bezoeken
• Huilen
• …
Herstel
De herstelgerichte kant staat voor het verder gaan, je leven herinrichten na je verlies. Dingen die je misschien vroeger samen deed moet je nu alleen doen. Je bouwt een nieuw leven op zonder je dierbare, je pakt de draad weer op, hoe moeilijk dat ook is.
• Voor je kinderen zorgen
• Sociale contacten onderhouden en afspreken met vrienden
• Werken
• Sporten
• Naar de film gaan of iets gaan drinken
• Verjaardagen en andere gebeurtenissen vieren
• Afleiding zoeken
• Op vakantie gaan
• …
Gezond rouwen is heen en weer bewegen tussen deze 2 polen. Hoe mensen dit doen is heel persoonlijk. De ene persoon is meer gericht op het verlies, terwijl de andere eerder gericht is op herstel. Als het verlies langer geleden is, verandert deze slingerbeweging vaak. In het begin beweeg je waarschijnlijk meer in de richting van het verlies en later ga je dan steeds meer richting herstel. Maar andersom kan ook: er zijn mensen die het nodig hebben om eerst stevigheid in zichzelf op te bouwen, om pas daarna het verlies te kunnen aankijken.
Het leven gaat immers door en deze continuïteit kan je een gevoel van veiligheid en geruststelling geven. Deze mensen hebben het bijvoorbeeld hard nodig om eerst afleiding te kunnen vinden in werken, sporten,… omdat dat hen stabiliteit geeft. Pas later komt er ruimte om naar hun verlies te kijken en om hun rouwgevoelens toe te laten.
Mensen zeggen dan wel eens: ‘Ze vlucht in haar werk, ze zal haar klop nog wel krijgen”. Deels klopt dit wel, omdat deze mensen pas later naar hun verlieskant gaan, maar dat hoeft dus helemaal geen probleem te zijn. Erger is het als je je toevlucht zoekt tot medicatie, alcohol of troostvoedsel om zo je gevoelens van rouw te verdoven.
Slingerbeweging
Interessant om weten, is dat kinderen deze slingerbeweging automatisch maken. Ik krijg daar vaak vragen over van mijn cliënten, omdat ze hiervan schrikken. Bij kinderen gaat deze omschakeling zo snel als een vingerknip. Ze kunnen het ene moment diep verdrietig zijn en het andere moment omschakelen naar herstel. Dat gaat dan zo van “mama ik heb zoveel verdriet want Oma is dood (tranen), krijg ik dan nu een ijsje (lachen)?” Dat is een soort ingebouwd overlevingsmechanisme dat ervoor zorgt dat het verdriet bij hen in kleine stukjes binnenkomt. Als alles ineens zou binnenkomen worden ze overspoeld en dit kunnen ze niet aan. Ik weet en begrijp dat dit vreemd overkomt maar het is dus perfect normaal.
Het roeibootje
Nu je iets meer achtergrond informatie hebt over de inhoud van dit rouwmodel, vertel ik je graag wat meer over het roeibootje.
Heb jij zelf al eens in een roeibootje gevaren? Zo één met 2 roeispanen, een roeispaan in je linkerhand en een roeispaan in je rechterhand. Dan heb je vast wel ondervonden dat je je 2 roeispanen nodig hebt om vooruit te geraken. Als je slechts 1 van beide spanen gebruikt, blijf je rondjes draaien en ronddobberen zonder vooruit te komen.
Zo gaat het dus ook met je rouwproces. Als je je enkel richt op het verlies of als je je enkel richt op je herstel, dan blijf je ook in cirkeltjes draaien en ronddobberen zonder echt vooruit te komen in je rouwproces.
Uiteraard wil je niet altijd maar rechtdoor blijven varen, je wil ook wel eens draaien, en dan moet je sturen. Dan betekent dus dat je even meer 1 peddel gebruikt. Of misschien heb je met 1 van beide roeispanen (onbewust) wat te hard gevaren, dan moet je even bijsturen. Ook dit geldt voor je rouwproces: op sommige momenten zul je wat meer bezig zijn met je verlies, op andere momenten kunnen je dagelijkse (herstel)activiteiten wat meer van je vragen.
Als je lange tijd met je verlies-roeispaan blijft roeien, en dus cirkeltjes gaat draaien, dan spreken we van chronische rouw. Je zit dan vast in je verlies. Het tegenovergestelde is ook mogelijk. Als je je rouwgevoelens gaat vermijden en ontkennen dan kom je niet echt aan rouwverwerking toe. We spreken dan van afwezige of onderdrukte rouw.
Andere metaforen
Ik vind het roeibootje een hele mooie, toegankelijke en begrijpbare metafoor om uit te leggen hoe rouwverwerking precies werkt. Heb jij elders over andere metaforen gelezen, dan mag je mij dat altijd laten weten, wie weet kan ik er anderen mee helpen.
Hoi Sigrid,
Met veel belangstelling heb ik je blog gelezen en daarin geef je aan, dat je in je begeleiding een oefening gebruikt, die relateert aan het duaal procesmodel.
Nu ben ik zelf ook begeleider bij rouw en ben nieuwsgierig wat je dan inzet. Zou je dat misschien met me willen delen?
Alvast bedankt.
Miriam Veldhuis
Beste Miriam
Dank je wel voor je interesse. Er zijn verschillende manieren om die slingerbeweging in beeld te brengen. Meestal gebruik ik een tekening om aan het licht te brengen hoe een cliënt aan het rouwen is. Wat vooral nuttig is, is dat de cliënt dan ziet hoe anders anderen in zijn of haar omgeving rouwen. Inzicht in elkaars proces helpt om mekaar beter te begrijpen en raakpunten te vinden is de soms zo verschillende manieren van rouwen.
Met vriendelijke groeten,
Sigrid